Wat is het Shared Savings-project?
Arthur Hayen, Michael van den Berg, Jeroen Struijs en Gert Westert zetten een experiment op met een bonus voor huisartsen. Die konden de huisartsen van Arts en Zorg verdienen wanneer ze de totale zorgkosten van hun patiënten omlaag brachten zónder dat er aan kwaliteit werd ingeleverd. Huisartsen die onder een shared savings-contract werkten, bespaarden anderhalf tot drieënhalf procent op de totale zorgkosten. En dit bleek statistisch signifcant, een oorzakelijk effect van shared savings op zorgkosten. We zagen dat dat eigenlijk bij iedere individuele huisarts zo was, stuk voor stuk zijn ze anders gaan werken. We hebben geconcludeerd dat daarmee de waarde van zorg verbeterd is: de kosten gingen omlaag, de patiënttevredenheid, de kwaliteit van de chronische zorg en het voorschrijfbeleid van medicatie bleven gelijk. We zagen de besparing vooral in de ziekenhuiszorg en zagen een volume-effect: ze verdienden shared savings door minder verwijzingen naar de tweede lijn te maken. We werken nog steeds samen met Arts en Zorg en zijn de prikkel aan het uitbreiden. We kennen elkaar inmiddels goed, wat maakt dat we meer signalen krijgen en beter op de hoogte zijn van wat er speelt.
Wellicht een open deur, maar hoe raakt jouw onderzoek aan waardegedreven zorg?
De zorg moet anders georganiseerd worden, minder op volume, meer op waarde. Maar wat is waarde? Misschien is waarde dat patiënten een stukje zorg thuis kunnen ontvangen, misschien houdt het in dat we energie moeten besteden aan minder complicaties. We weten dat als je de waarde voor je patiënten wilt verbeteren, je nieuwe dingen moet ontwikkelen, zoals een app die patiënten thuis kan ondersteunen. We willen dat artsen allerlei dingen anders gaan doen, maar in het huidige systeem - waarin bekostiging op volume plaatsvindt - is dat erg lastig. Neem nou het werken via een andere methodiek die zorgt voor minder complicaties. Natuurlijk vindt elke arts dat fantastisch, maar in dit systeem lopen ze de dan wel meteen inkomsten mis, want er wordt feitelijk gewoon minder zorg geleverd. En dus zouden ze zichzelf in de vingers snijden door die nieuwe methodiek te gaan ontwikkelen en hanteren. Er is geld nodig om de transformatie te maken. Mijn idee van waardegedreven bekostiging is de bekostiging van artsen zo inrichten dat ze de zorg kunnen organiseren vanuit waardericht perspectief. Daaraan ontbreekt het nu vaak nog.
Hoe zorgen we ervoor dat we dichterbij dat waardegedreven perspectief komen?
Daarin kunnen we veel keuzes maken en het is afhankelijk van het probleem van de patiëntengroep. Om terug te grijpen op het voorbeeld van de huisarts. De eerste vraag is: wat willen we van de huisarts? Volgens mij zien we de huisarts als een centrale partij en als poortwachter voor het ziekenhuis. Het liefst een kritische poortwachter. Maar als je kijkt naar hoe we huisartsen op dit moment betalen, dan krijgt een kritische huisarts niet beter betaald dan een huisarts die bij wijze van spreken iedereen naar het ziekenhuis doorverwijst. Hetzelfde is aan de hand met chirurgische ingrepen waarvan we verwachten dat huisartsen ze net zo goed kunnen doen. Vaak is het bedrag dat tegenover zo’n ingreep staat, dermate laag dat hij daar niet voor kan werken. Het probleem is niet de intrinsieke motivatie, het zijn de middelen. Aan die vergoeding moet dus iets gebeuren, daarvoor hebben wij het shared shavings-model bedacht: als een huisarts besparingen realiseert in de totale zorgkosten - ziekenhuis, farmacie, diagnostiek - dan krijgt hij een gedeelte van die besparingen terug van de zorgverzekeraar. Met dit bedrag kunnen de kosten van een kleine chirurgische ingreep wel worden gedekt. Naast het aanpassen van de financiële prikkel hebben we ook de kwaliteit in de financiële prikkel proberen te integreren. De mate van besparing die je terugkrijgt hangt af van de kwaliteit, zoals de klanttevredenheid, mate waarin je zorgstandaarden volgt en de richtlijnen volgt rondom het voorschrijven van medicatie.
Je kunt ook zeggen: we sluiten een zogeheten bundled payment af. We bundelen bijvoorbeeld de borstkankerzorg en besluiten vooraf over een bedrag waarbij alles inbegrepen zit. Bij een besparing mag je het geld houden.Je kunt heel veel financiële veranderingen aanbrengen om waardegerichte zorg van de grond te krijgen. Afhankelijk van het probleem verkies je de ene prikkel boven de ander.
Waar ben je momenteel op onderzoeksgebied mee bezig?
Begin maart ben ik vanuit het LUMC gestart met een door ZonMw gefinancierd project, waarin we onderzoek doen naar de impact van uitkomstgerichte bekostiging op belangrijke zorguitkomsten. Waarom kiezen partijen ervoor om wel in te stappen bij een borstkanker-traject, maar niet bij een reuma-traject? Wat zijn de mechanismen? Hoe heb je bereikt wat je hebt bereikt? Hoe komt het dat sommige contracten er na twee jaar nog zijn en andere niet? We werken hiervoor samen met veel verschillende partijen en gaan heel veel interviews afnemen. Er is naar dit onderwerp in Nederland nog niet eerder op zo’n grote schaal onderzoek gedaan.
We willen een handleiding gaan maken die we kunnen aanbieden aan verschillende partijen. Ik merk dat daar de grootste bottleneck zit: weinig partijen hebben goede kennis van het werken met financiële prikkels. Ik denk dat dat de reden is dat veel projecten in de designfase stranden, of met een model werken dat helemaal niet optimaal is. En laten we niet vergeten dat het daarnaast een enorm politiek proces is, waardoor er zomaar een paar jaar overheen gaan voordat projecten echt gaan lopen.
Welke uitdagingen kom jij tegen op het gebied van uitkomstgerichte bekostiging?
Hoe maak je dit soort modellen voor hele grote groepen aantrekkelijk? Tot nu toe heb ik het mezelf redelijk makkelijk gemaakt: We ontwikkelden een shared-savingscontract waar alleen de huisarts aan deel nam. Maar dan heb je nog niet direct het ziekenhuis zelf aan boord. Het mooiste zou zijn als je een prikkel weet te bedenken waar veel verschillende zorgaanbieders in participeren. Het probleem is echter dat iemand er last van gaat krijgen dat de zorgkosten omlaag gaan. Hoe ga je die partij compenseren? Dat vind ik zelf het lastigste vraagstuk.
Ook over de domeinen heen wil ik graag iets opzetten, het breder bekijken. Er is meer aandacht voor preventie. Als mensen gezonder zijn, zie je dat terug in meer domeinen van hun leven, hebben vaker een baan bijvoorbeeld. Dat levert de maatschappij als geheel heel veel op. Een arts of zorgverzekeraar krijgt daar niets van. Kunnen we dat over de domeinen heen organiseren?
Een laatste uitdaging, waar ik recent meer aandacht voor heb gekregen, gaat over het enthousiasme vanuit het individu. Beslissingen over uitkomstgerichte zorg spelen zich vaak af op bestuursniveau, maar hoe zorg je dat artsen gemotiveerd zijn om volgens dit principe te werken. Aan de andere kant daarvan zit de zorgverzekeraar: hoe wordt het personeel daar geënthousiasmeerd, hoe krijg je productexperts zover dat ze zich er hard voor maken. Dat vraagstuk is interessant op twee niveaus: zorgverleners en zorgverzekeraar.
En waar zie je kansen?
Het bewustzijn over de beperkte houdbaarheid van het huidige stelsel begint door te dringen, ziekenhuizen willen dingen anders doen. We hebben het momentum mee om na te denken over een andere manier van organiseren. Financiële prikkels en shared savings zijn nu passende onderwerpen om met de partijen in het veld te bespreken, want ook zij zijn meer met zorgkosten bezig. Los daarvan is het waardegerichte perspectief interessant voor het arbeidstekort in de zorg, omdat het richting geeft in het verdelen van schaarse middelen over patienten. Het paradoxale is overigens wel dat we door die arbeidsmarktkrapte ook wel eens horen dat er voor het aanmeten van een ander perspectief geen tijd is. Hoe voeg je waarde voor de patiënt toe met de mensen die je hebt? En helemaal actueel natuurlijk is de situatie die corona heeft veroorzaakt: met een boel zorg die er nog ligt en een groot aantal artsen dat thuiszit.